Multipl Skleroz(MS),beyin ve omuriliðin kronik , genellikle yineleyici bir hastalýðýdýr.Ã�nterferonlar,glatiramer asetat,natalizumab ve mitoksantron  gibi ilaçlarýn hastalýðýn tedavisinde etkin olduklarý bilimsel olarak kanýtlanmýþtýr.MS tedavisinde son yýllardaki dramatik geliþmelerle önümüzdeki yýllarda daha kolay kullanýlabilen ve daha etkili tedaviler beklenmektedir.Bununla birlikte,MS'in kronik bir hastalýk oluþu,þuan var olan tedavilerin tam kür saðlamayýþý,tedavilerin uzun süreli olmasý ve yan etkiler nedeniyle hastalar farklý tedavi arayýþlarýna girebilmektedir.Modern týbbýn kesin tedavi edemediði ve uzun süreli olan diðer birçok hastalýkta olduðu gibi , tüm dünyada çok sayýda MS hastasý ''tamamlayýcý ve alternatif tedavi'' ye yönelmektedir.
 
  ''Tamamlayýcý ve aternatif tedavi'' , Bilimsel týbbýn dýþýnda hastalarýn uyguladýklarý birçok yöntemin tümüne verilen genel isimdir.''Tamamlayýcý ''ve ''alternatif'' tedavi birbirinden farklýdýr.Geleneksel tedavi ile birlikte kullanýlýyorsa,''tamamlayýcý'' , geleneksel terapi yerine kullanýlýyorsa ,''alternatif'' tedavidir.

  Tamamlayýcý tedaviler,bilimsel týbbý tedavilere paralel olarak,bu tedavilerle birlikte kullanýlan (meditasyon,aromoterapi,teröpatik masaj ve diðer gevþeme teknikleri vb.) yöntemleri içerir.
 
  Alternatif tedavi ise,bilimsel tedavilerin yerine kullanýlan (farmakolojik ve biyolojýk tedaviler vb) yöntemlerdir.Alternatif tedavilerin yan etkileri,bazen MS hastalarý için hayatý riske atabilecek boyutta olabilmektedir.
 
  Son yýllarda,tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de tamamlayýcý ve alternatif tedavi kullanýmý artýþ göstermekte ,deðiþik ve yeni birçok yöntem eklenmektedir.
 
  Tamamlayýcý ve alternatif tedavi yöntemleri genel olarak þu dört grup içinde yer almaktadýr.


1.Biyolojik tabanlý/Beslenme ile ilgili olanlar


-Kapari karpuzu
-Çuha çiçeði
-Çörek otu yaðý
-Aloevera,vitaminler
 -Vejetaryan beslenme
-Omega 3-6 yað asitleri
-Akdeniz diyeti
-Keten tohumu
-Isýrgan otu
-Arý sütü
-Soya
-Papatya ekstres
-Zencefil
-Atkestanesi
-Yaban mersin
-Sarýmsak




2.Psikolojik ve davranýþsal yöntemler

-Meditasyon
-Yoga
-Hayal kurma
-Hipnoz
-Ayurveda
-Refleksoloji/gevþeme
-Reiki
-Psikoterapi
-Biyoenerji
-Renklerle terapi
-Masaj ve aromaterapi
-Sülük tedavisi


3.Farmakolojik ve biyolojik yöntemler

-Antioksidanlar
-Antikoagülanlar
-Köpek balýðý kýkýrdaðý
-Balýðý karaciðer yaðý


4.Alternatif medikal sistemler

-Düþük voltaj elektrik
-Akupunktur ve Çin týbbý


 Ms hastalarýnda tamamlayýcý ve alternatif tedavi kullanýmý bölgeye, hastalarýn inançlarýna,yaþam þekillerine ve kültürlerine deðiþiklikler göstermektedir.Hastalar kendi bölgelerinde yetiþen bitkileri kullanabilmektedir.Örneðin;Doðu Karadeniz bölgesindeki Ms hastalarýnda kapari karpuzu ,çörek otu yaðý,çuha çiçeði,ýsýrgan otu kullanýmý diðer bölgelere oranla daha yaygýndýr.Kanada ve Amerika'da MS hastalarý arasýnda sýk olarak kullanýlan Marihuana ,ülkemizde yok denecek kadar az kullanýlmaktadýr.

 Ms hastalarý arasýnda tamamlayýcý ve alternatif tedavi kullanma sýklýðý Kanada ve Amerika'da %70 lere,Danimarka,Ã�spanya ve Almanya'da %35-55 arasýnda deðiþmektedir.Doðu Karadeniz bölgesinde Ms hastalarýnda tamamlayýcý ve alternatif tedavi kullanma sýklýðý %41,5'tir.Tamamlayýcý ve alternatif tedavi denemeyenlerin de %11'i kullanmayý düþündüklerini belirtti.En sýk kapari karpuzu,çörek otu yaðý,çuha çiçeði,ýsýrgan otu gibi bitkisel tedaviler uygulandý.Muska,kurþun döktürme,hocaya okunmak gibi dini inanca dayalý tedavi % 5.4 ,kaplýca %6.4 , masaj ,egzersiz ve fizyoterapi %6.5 ,ozon terapisi %2.1 , diyetle ilgili tedavi %3,3 oranýnda kullanýldý.
 
  MS hastalarýnýn çoðu bu tedavileri MS'i tedavi etmek için deðil,MS'e baðlý þikayetleri azaltmak,kendilerini ruhsal ve fiziksel olarak daha iyi hissetmek için kullandýklarýný ve bu tedavileri genellikle arkadaþlarýndan veya internetten öðrendiklerini söylemektedirler.

  MS hastalarýnda bu kadar yaygýn kullanýma karþýn,tamamlayýcý ve alternatif tedavinin etkinliði tartýþmalýdýr.Bir yöntemin etkin olduðunun gösterilmesinde altýn standart kontrolü çalýþmalardýr.Tamamlayýcý ve alternatif tedaviler için böyle bir bilimsel kanýt yoktur.Bazý yöntemlerin yararlý olduðunu gösterilememiþse de en azýndan zararlarý yoktur. Bunu düþünerek tamamlayýcý ve alternatif tedavi yöntemlerinden biri deneniyorsa,vücuda zararsýz olduðu ve ekonomik yükü akýlda tutulmalýdýr.Çok sayýda tamamlayýcý ve alternatif tedavi yöntemi bulunduðundan,bunlarýn etkinliklerinin bilimsel olarak araþtýrýlmasý mümkün deðildir.Bu yöntemlerden biri de uzun yýllardýr MS tedavisinde kullanýlan arý ýsýrma tedavisidir.Bu tedavi yöntemi için özel klinikler yaygýnlaþtý ve popüler belgesel TV kanallarýnda arý ýsýrma tedavisi ile iyileþtiðini söyleyen MS hastalarý anlatýlýyordu.Arýda mellitin ve adolapin gibi maddelerin oluþu nedeni ile MS hastalýðý tedavisinde etkin olabileceði düþüncesi ile bilimsel çalýþma yapýldý.Bu araþtýrma sonucunda arý ýsýrma tedavisinin Ms hastalarýnda hiç bir yararýnýn olmadýðý ortaya çýktý.

  MS için kullanýlan týbbý tedavinizin yaný sýra güvenli biçimde kullanabileceðiniz pek çok tamamlayýcý tedavi yöntemleri bulunmaktadýr.Bununla birlikte bu yöntemlerin kullanýlmasýnýn önerildiði gibi bir anlam çýkarýlmamalýdýr.Unutulmamalýdýr ki bu yöntemler MS'i tedavi etmez.

  Ticari boyutun ön planda olduðu çok fazla tamamlayýcý ve alternatif tedavi yöntemi bulunmaktadýr.Bu nedenle,tamamlayýcý ve alternatif tedavi denemeye karar verirseniz þu konularý aklýnýzda bulundurmanýzda yarar var.

 - Söz konusu tedavi için ne gibi iddialarda bulunuluyor?MS'inizi iyileþtireceði mi iddia ediliyor?Hiçbir alternatif tedavi yöntemi MS'i iyileþtirmez dikkatli olunuz.

 -Yan etki potansiyeli nedir?Size zarar vermeyecaðinden emin olunuz.Uygunsuz bitkisel tedaviler sonucu hayatý riske sokan karaciðer ve böbrek yetmezliði vakalarýnýn olduðunu akýlda tutunuz.

 -Bu tür tedaviyi destekleyen kiþi ve kuruluþlarýn ehliyeti nedir?

 -Sizlere daha önce bu tedavi ile iyileþen MS hasta örnekleri sunabilir.Unutmayýnýz ,MS çoðu hastada atak ve iyileþmelerde giden bir hastalýktýr.

*-Öne sürülen ilaç ya da tedavi,sadece tek bir kiþi tarafýndan mý sunuluyor?Uzak durun.

-Maliyetini düþününüz!!!
 
- Ve en önemlisi denemeden önce doktorunuzla konuþun.



                                                                                            Doç.Dr.Cavit Boz
                                                                       Karadeniz Teknik Ãœniversitesi Týp Fakültesi Nöroloji
                                                                                              Anabilim Dalý


                                                                                                                         Gülümse drg.