|
oslem
|
 |
« : 09 Ekim 2009 - 20:21:14 » |
|
Prof.Dr.Rana Karabudak Hcettepe Üniversitesinde Klinik,Klinik öncesi ve deneysel alanda yaptýklarý çalýþmalarla bilime hizmet edecek öðrenciler yetiþtirmeye çalýþýyor.Karabudak Multipl Skleroz dünyasýnda dünden yarýna tüm deðiþimlerle birlikte üniversitedeki çalýþmalarý anlattý.
MS ile ilgili olarak çalýþmaya baþladýðýnýz dönemlerde hem üniversitenizdeki hem de Türkiye'deki durumu kýsaca hatýrlatýr mýsýnýz?O dönemin zorluklarý neydi?
93'ten sonra UCLA-Nöroýmmunoloji Araþtýrma Merkezi'ndeki yurtdýþý eðitimimden döndüðümde oradaki deneyimlerimi kendi kurumumda yeni bir düzen kurmak için de kullanacaðým açýktý.Üniversitede nöroýmmunoloji klinik çalýþmalarý ve laboratuar çalýþmalarý ile ilgiki pek çok þeyi bu dönemde baþlattýk diyebilirim.Baþlangýçta bir zorluk dönemi geçirdik.Tak baþýnýza her þeyle siz uðraþýyorunuz.Yalnýzlýðýn getirdiði bir mücadele içerisinde çok taraflý düþünmek hayli zor ve yorucuydu.
Bir kere bir kayýt sistemi kurulmasý gerekiyordu.Buna öncelik verdim.Hastanemiz bir referans merkezi.Bütün Anadolu'dan,Karadeniz'den,Güney'den,Doðu'dan hasta akýþý var.Ýkinci bir görüþ almak için gelen hastalarýmýzda var.Bunlarýn yanýnda çözümlenmemiþ hastalar da gelebiliyor.Onlarýn kayýt sistemi ile baþladýk.Baþlangýçta yani 1990 'ýn baþlarýnda tedavi takip protokolleri için MS formlarý bile yoktu.MS merkezleri ayrýlmamýþtý.Üst-ihtisaslaþmanýn da Türkiye 'de yeni yeni olduðu yýllardý.Klinik Nöroýmmunolojý yoktu.Birçok yönden zorluk oldu ama bunlarýn güzel sonuçlarýný görmek en deðerli ödül oluyor.
Kayýt sistemleri dýþýnda neler yaptýnýz?
Tedavi protokolleri oluþturduk.1993'ten itibaren hastalarýn immun-modulator tedavileri girdi devreye bütün dünyayla beraber.Bu tedaviyi gören hastalarýn takibi gerekiyor.Cilt altý uygulanan ilaçlar kullanýlýyor ve ilaca yönelik þikayetleri olabiliyordu.Hastalarýn katýlýmýný ve uyumunu da gerektiren tedaviler olduðu için geçmiþten itibaren birebir hasta hekim iliþkisi ve güven çok önemliydi.MS'te uzun vadeli bir tedavi söz konusudur.hastanýn ihtisaslaþmýþ bir merkez bulmasý çok önemliydi.Ýlaçlarýn hepsi yeniydi.Aslýnda bütün dünya için yeniydi.O dönemin sorunlarý da biraz onlardý doðrusu.Kafa karýþýklýðý da yaratýyrodu tabi.Bütün hastalara iyi gelecek ilaçlar diye düþünülüyordu.Büyük beklentiler vardý.O zamanalr hastalýðýn doðal seyriyle ilgili hiç bir ilaç yoktu.Hastalýðý ilerlemiþ,hareketi kýsýtlanmýþ dolayýsýyla bu yeni ilaçlarýn endike olmadýðý bir hasta grubu da vardý.Onlarýn motivasyonlarýný kýrmadan hüsrana uðratmadan durumu onlara anlatmak gerekiyordu.O dönemin ciddi zorluklarý bunlardý.Bütün bunlarý aþtýk.Hem tanýyý koymak,hem psikolojýk destek vermek zorundaydýk.Fizyoterapide Uzman Fzt.Kadriye Armutlu ile beraber çalýþmalar yaptýk.Bunun yanýnda hastalarýn takipleri ile birebir aranmalarý;hastalara ait epidemiyolojýk verilerle ilgili dökümlerin yapýlmasý önemliydi.Bunlar oturdu birer birer iþliyor.Bugün iyi bir referans merkezi durumundayýz bütün Türkiye için.
Bize eðitim için gelen arkadaþlarýmýz oluyor.Gerek kýsa süreli rotasyonlar,gerek sorunlu vakalarýný danýþma için alýp gelen arkadaþlarýmýz var.Onlarla ilgili bir Ankara MS çalýþma grubu oluþturduk.Her ay düzenli vaka tartýþmalarý ve eðitimler yürütülüyor.Nöroýmmunoloji Ünitemiz öncülüðünde baþlayan bu toplantýlardanörolojýk taný sorularý olan vakalarýyla gelip çalýþmaya katýlýyorlar ve rahatlýkla danýþabiliyorlar.Eðitime gelen asistanlarýmýz,rotasyona giren arkadaþlarýmýz oluyor.Nöroýmmunolojý ile ilgili makale çalýþma saatleri yapýyoruz.
Ýleriye dönük çalýþmalarýnýz nelerdir?Tüm bu çalýþmalarýnýzý yaparken destek aldýðýnýz kuruluþlar veya kurumlar var mý ?
Birinci basamak nörolog arkadaþlaýn eðitimlerini yaptýk dönem dönem.Þu anda halen de devam ediyor.Ýlça sanayinin de bu alanda önemli desteklerini görüyoruz.Ýki senedirallerjik ensefalomiyelit modeli üzerinde çalýþýyoruz.Multipl Skleroz 'un bir hayvan modeli.Bu tür hastalarla çalýþabilmemiz için bunun iyileþtirebilir bir hastalýk olduðunu görmemiz gerekiyor.Bu hastalýðýn bir modelinin olmasý gerekiyor.Hastalýðýn seyrini gösteren onun üzerinde ilaç tedavilerini uygulayabileceðimiz modellerimiz gerekiyor.Bununla ilgili bir arkadaþýmýzý yurtdýþýna gönderme fýrsatým oldu.Ýtalya baðlantýlarýmýz var.Beraber çalýþtýðýmýz bilim adamlarý var.Milano'da bu arkadaþýmýz 1,5 yýl yetiþti geldi,þimdi bruada laboratuarý kurduk.Bununla ilgili çalýþmalarýmýz yoluna girmek üzere.Ýkincisi çok deðerli ýmmunologlarýmýz var.Onlarla beraber laboratuar araþtýrma çalýþmalarýmýzý yürütüyoruz.Ya da tedavi altýndaki hastalarýmýzýn ýmmunolojýk parametrelerini çalýþýyoruz.Hastalýðýn seyrini ve ilerleyiþini izliyoruz.Kýsacasý çalýþmalarýmýz üç kolda yürüyor.Klinik,klinik-öncesi ve deneysel olarak.
Yurt dýþýyla karþýlaþtýrdýðýnýzda yapmýþ olduðunuz çalýþmalarý ve sonuçlarýyla nerede olduðunuzu görüyorsunuz?
Çalýþmalarýmýz genelde baþka isimlerle paylaþýlamadan sizin üstünüzde kalýyor.Yurtdýþýnda böyle çalýþmalarý sunduklarýnda arkalarýnda yüzlerce ekip sýralýyorlar.Laboratuarlarý,teknisyenleri,doktora öðrencileri ayrý,sizin böyle bir þansýnýz yok tabi.Biz klinik çalýþmalara da laboratuara da yetiþmek zorundayýz.Laboratuarýmýza bu sene bir biyolog arkadaþýmýzý katabildik.Allerjik ensefalomiyelit'in alt çalýþma yapýsýnda bize yardýmcý olacak.Hastalarýn serumlarýný takip edecek.Birebir klinik çalýþmalara destek olabilecek.Bir uzmanýmýz var þu anda.Yetiþmesinde ve eðitiminde katkým olabildiði için mutluluk duyduðum Uzman Dr.Aslý Kurne .Böyle üç kiþi götürmeye çalýþýyoruz.Arada asistan desteklerimiz olabiliyor.Ekip çalýþmasýný üniversite kadro kýsýtlýlýklarý ve maddi nedenelrle henüz istediðimiz boyuta taþýyamadýk.
Ms hastalarýnýn dünden yarýna geliþim sürecini konuþalým.Neredeydiler ne oluyordu yarýn ne olmasý bekleniyor?
En önemlisi MS hastalarýmýzýnda bilinçlenmesi açýsýndan çok büyük adýmlar atýldý.Tabii burada hem hekimlerimizin hem onlarla çalýþan fizyoterapistlerin hemde derneðin yararý var.Önceleri MS dediðimiz zaman insanlarda belli bir kavram canlanmýyordu.O yüzden bu anlamda belli bir birikim oldu.Televizyon konuþmalarýyla halk eðitimleriyle, seminerlerle,Ýstanbul,Ankara ,Ýzmir'de bütün MS dernekleribir arada ortak çalýþmalarla bunu saðlayabildik.Tedavi açýsýndanda hastalýðýn geliþimine yönelik 90'larda çýkan ýmmun-modulator dediðimiz ilaçlar ile hastalðýn seyri önemli ölçüde ve olumlu oranda deðiþti.Ama hala bu grubun arasýnda da tedaviye dirençli bir kesim var.Ne yaparsanýz yapýn etdaviye cevap vermiyorlar.Ýlaca dirençli hastalarý baþtan belirleyebilmek için henüz elimizde bir takým sinyaller yok.Bilim MS camiasý bununla uðraþýyor.Baþtan itibaren ilaca cevap vermeyecek hastalarý yakalayýp onlarý farklý bir yönde ele almanýn yollarýný arýyoruz.Bir on sene öncesine göre tedavi alabilme açýsýndan çok daha iyi yerdeler.
Önümüzdeki yýllara baktýðýmýzda daha umut verici bir durum söz konusu.Bir takým alternatifler de gelecek.Varolan bilimsel yaklaþýmlara yenileri eklenecek.Aðýzdan tedaviler oalcak.MR 'la çok büyük yol katettik.Baþlangýçtaki taný zorluðunu aþmýþ durumdayýz.Yine de taný koymak uzmanlýk, tecrübe gerektiriyor.Þu anda var olan ilaçlarýn yeni teknolojilerle geliþmesi söz konusu olabilir.Bunlarýn daha alt gruplarý olabilir.Genetik bilgi-ýmmunolojýk sistem üzerinden etki eden ilaçlar.MS öyle bir hastalýk ký ;çok parçalý bulmaca gibi düþünün.Parçalarýn hepsi yerli yerine oturmuþ deðil.
Özellikle bilgi alýþveriþi açýsýndan gelinen son durum nedir?Türkiye bu bilgi akýþýnýn neresinde?
Bir kere Türkiye var olan bilginin transferi açýsýndan çok iyi durumda.Yurt dýþýndaki birçok merkezle direk diyaloðumuz var.ESNI-Avrupa Nöroýmmunolojý Okulunun kuruluþunda aktif görev aldým.Halen bu önemli.Asistanlarýmýz eðitimleri için gidip geliyor.Bilgi transferi saðlanýyor.2009 yýlýnda yapýlan yýllýk ESNI toplantýsýný da tüm dünyadan katýlacak araþtýrmacýlarla ülkemizde gerçekleþtireceðiz.Kongreler çok baþarýlý ve çok güzel takip ediliyor diye düþünüyorum.Kongre konusunda seçiçi olmakla beraber özellikle genç, arkadaþlarýmýzýn çok daha fazla katýlmasý gerekiyor.Bizim sýkýntýmýz yeterli elemanlarý bu konuya ayýramamakta.Çünkü iþ yükünüz çok fazla.Sizden hekim olarak beklenen o anda o sorunun cevabýný vermek ve hastayý tedavi etmek.Ýlaçsa ilaç bulmak.Onun ötesine geçemedik.Bunu bütün Türkiye için söylüyorum.
Eðitim alt yapýsý konusundaysa þunu söyleyebilirim.Hekimler bu konuyu seçip gelmiyorlar.Nöroloji hedefleyerek giren asistan çok az.Nörolojý zor bir branþ, MS de zor.Günün koþullarýný da düþünürseniz biraz daha maddi çýkarlar ön plana çýkýyor.Böyle bir sýkýntýda var.Çok parlak zihinleri çalmak içinde uðraþýyoruz.Ben mesela 3.sýnýf öðrencilerinden baþlýyorum.Özellikle uygulama seçip derslerine giriyorum ki birebir karþýlýklý görüþebilelim.Makale saatleri yapýyorum dönem 4'le,oradaki genç arkadaþlarýmýza bu yöne biraz ilgi uyandýrmak,neler yapýyoruz anlatabilmek için.Bu çok güzel bir þey aslýnda.Öðrencilere onu diyorum, bir molekül bulduðunuz zaman hem kendinize hem ülkenize hemde dünyada çok büyük bir yardýmda bulunabiliyorsunuz.Aslýnda bu konuda öðrencilerimin aklýný çelmek istiyorum kesinlikle.Makale sahibi dört öðrencimle epidemiyolojýk çalýþma yaptýk.''MS'lilerde baþka baðýþýklýk sistemi-aracý hastalýklar da varmý?'' konulu bir çalýþma yaptýk.ECTRIMS-Avrupa Ms Toplantýsýnda sunulmasýný kabul ettirdik.Öðrencilerimiz gelip çalýþmalarýný aktardýlar.
Gelecekle ilgili düþüncelerinizi bizimle paylaþýrmýsýnýz?Neler düþünüyorsunuz yapýlan çalýþmalar hakkýnda?
Hekimlerin bütün görevi hasta bakmak olmamalý.Hasta bakmak bugüne bakmak demek.Bizim ileriyi planlamamýz lazým.Nasýl büyük þirketler araþtýrma ve geliþtirmeye büyük yatýrým yapýyorlarsa týp fakültelerinin de , hekimlerin de bu konuda çalýþmalarý lazým.Çok merkezli çalýþmalara katýlýyoruz.Önemli bir zamanýmýzda oraya gidiyor.Son beþ yýldýr FDA onaylý çok merkezli çalýþmalara katýlabiliyoruz.Çünkü belli merkezler istiyorlar.Ekipmanýnýz olacak,hem yeterli bilginiz,birikiminiz olacak,hemde iyi bir hasta takip programýnýz olacak.Buda iyi bir tecrübe.Dünyayla birlikte ortak bir çalýþma yürütmek önemli.Dünyanýn gerisinde kalmadan.Üretim aþamasýnda yer almak ve profesyonelleþmek için sürüyor bu çalýþmalar.
Avrupa'dan gelen hastalarýmýz var.Almanya'dan Avusturalya'dan Fransa'dan Norveç'ten kalkýp geliyorlar.Yurtdýþýyla yazýþan hastalarýmýz var.Oralardan ''bizlere gelmenize gerek yok'' diye, doðrudan isim vererek bizlere gönderiyorlar hastalarý.Hastalar da bize bunu iftiharla söylüyorlar.Bunlar güzel þeyler.
Prof.Dr.Rana Karabudak
Hacettepe Üniversitesi Týp Fakültesi
Nöroloji A.B.D.
Gülümse drg
|
