|
oslem
|
 |
« : 28 Eyll 2009 - 16:57:24 » |
|
Hayat arkadaþýmýzla uyumlu bir birliktelik...
Böylece kötüden iyiye,iyiyidaha iyiye götürmek mümkünse bunu kim istemez ki?MS tanýsý aldýktan sonra hastalýkla uyum içerisinde yaþayarak geleceðe güvenle bakmak mümkün...
Multipl Skleroz(MS)genç eriþkinleri etkilyen bir merkezi sinir sistemi (beyin,omurilik) hastalýðýdýr.Yaþam boyu süren bir hastalýktýr.Durum böyle olunca,MS tanýý alan bir kiþi artýk onunla yaþamak zorundadýr.Genel olarak kötüleþme-iyileþme (ataklarla) seyreden, baþlangýçta ataklarla seyredip sonradan ilerleyici seyreden olmak üzere MS'in 3 farklý doðal seyir tipi bilinmektedir.Bir baþka bakýþla da MS'i çok iyi,iyi,biraz kötü,kötü,çok kötü seyirli olarak sýnýflandýrabiliriz.Ancak hasta özellerine bakýldýðýnda herkeste farklý seyretmektedir.'Hastalýk yoktur,hasta vardýr' özdeyiþine çok iyi bir örnektir.
Hastalýðýn doðal seyrini etkilemek mümkünmüdür?Bu sorunun yanýtý kesinlikle evettir.Her ne kadar hastalýðýn kesin tedavisi yok ise de,hastalýðýn seyrini olumlu yönde deðiþtirmek, atak sýklýðýný ve ataklarýn þiddetini ve dolayýsýyla geliþebilicek özürlülüðü azaltmak mümkündür.Bu öncelikle genel olarak MS hastalýðýný tanýmak,sonrada kiþinin kendi hastalýklarýný,MS'lerini tanýmakla baþlar.Yaþam boyu bir hastalýk olduðuna göre onunla uyumlu yaþamak þarttýr.Yeni alevlenmeleri kolaylaþtýracak durumlardan, ortamlardan uzak durmak iþin baþýnu oluþturmaktadýr.MS öncesi önemsemediði,uymadýðý durumlara,MS sonrasý yaþam tarzýný ona göre deðiþtirmek ve uyulmasý gereken asgari saðlýklý yaþam kurallarýna azami uyulmasý gerekmektedir.Aslýnda bu çok zor birþey deðildir,yapýlmasý gereken saðlýklý ve düzenli beslenmek,gripli kiþilerden uzak durmak,güneþ ýþýnlarýnýn en zararlý olduðu öðlen saatlerinde güneþlenmemek ve korunmak,aþýrý stresten kaçýnmak,sigara kullanmamak,düzenli yürüyüþler ve egzersiz yapmak gibi.Özel olarak saðlýklý bir yaþam için uyulmasý gerekenlere,MS'li bir kiþinin kesinkes uymasý kural olmalýdýr.
Ancak hastalýðýn doðal seyrini olumlu yönde deðiþtirmenin asýl yolu týbbi yaklaþýmlardýr.Bu amaçla geçmiþte pek çok ilaç denenmiþ ve kullanýlmýþtýr.Günümüzde kullanýlan ve çalýþmalarý yapýlan , deðiþik ilaçlar söz konusudur.10 yýlý aþkýn bir süredir tüm dünyada ve ülkemizde hastalýðýn doðal seyrini,olumlu yönde deðiþtiren deðiþik ilaçlar kullanýlmaktadýr.MS yaþam boyu bir hastalýk olduðundan, bu ilaçlarýn da kullanýmlarý uzun sürelidir.Kullanýldýklarý sürece etkilidirler.Nasýl ki her MS 'linin hastalýðý kendine has ve farklý ise,ilaçlara yanýtta deðiþkendir.Bu ilaçlar ortama %30-40 oranýnda hastalýk doðal seyrini olumlu yönde etkilemektedirler.Bazý hastalarda bu etki tama yakýn bir iyilik hali, ataksýzlýk iken, bazý hastalarda da olumlu etki zayýf kalmakta ve baþarýsýz olmaktadýr.Etkinliðin ve tedavi baþarýsýnýn yüksek olmasý bir çok etkene baðlý olabilir.Öncelikle uygun hastaya,uygun ilacýn seçilmesi çok önemlidir.Þimdilik maalesef elimizde hangi hastaya,hangi ilacýn daha yararlý olucaðýný gösterir biyolojik belirteçlerimiz yoktur.Ancak klinik deneimler ve var olan bilimsel araþtýrma ve yayýnlar doðrultusunda,hastayla karþýlýklý konuþaraken uygun tedavinin,uygun zamanda baþlanmasý çok önemlidir.Bu son derece önemli ilaçlar 10 yýlý aþkýn bir süredir yaygýn ve güvenli bir þekilde kullanýlmaktadýr.Dolayýsýyla ilaçlarla ilgili her türlü deneyim birikimi oluþmuþ ve oluþmaktadýr.Bu ilaçlarýn etkinliðini olumlu yönde etkileyen faktörlerin baþýnda ilacýn baþlama aþamasýnda, hasta ve yakýnlarýyla bu süreci tartýþmak, paylaþmak gelmektedir.Özellikle uzun soluklu bir tedavi süreci oldugu konusu,belki her gün, gün aþýrý yada haftada bir enjeksiyon yapýlmasý gerektiði anlatýlmalý ve bu tedavilerin var olan fonksiyon kayýplarýný,eðer varsa,azaltmaktan çok,yeni geliþebilecek özürlülükleri önlemeye yönelikolduklarý iyice anlatýlmalýdýr.
Tedaviye karar verildikten sonra da,uzman hekim ya dauzman hemþirelerce uygulama yöntemleri ve yerleri öðretilmelidir. Geliþebilecek geçici yanetkiler hastalara anýmsatýlmalý ve onlarla nasýl baþedeceði öðretilmelidir.Bizlerin klinik gözlemþ böylesine önemli ve uzun vadeli tedavinin etkinliðini, baþarýsýnýa rttýrmanýn yolu,hastanýn ve yakýnlarýnýn böylesi bir tedavi þekline iyice hazýrlanmalarýndan, eðitilmelerinden ve iyi uyumlarýndan geçmektedir.Bu tedavilerin kullanýma girmesinden bu yanageçen 10 yýlý aþkýn bir süre sonra yayýnlanan deðiþik merkezli çalýþmalarda,yaþam boyu bir hastalýk olan MS 'in söz konusu ilaçlarla tedavi baþarýsýnda hasta-hekim ve hasta-ilaç kullaným uyumunun önemli bir yer tuttuðunun altýný çizmektedirler.
Sonuç olarak yaþam boyu bir hastalýk olan MS'in doðal seyrini,kötüden iyiye, iyiden çok iyiye deðiþtirmek mümkündür ve bu birazda bizim elimizdedir.Bu eskiye oranla daha da olasýdýr.Çünkü elimizde gerçekten çok etkili ilaçlar vardýr.Yaþamla, doðayla barýþýk ve uyumlu yaþamak,ilaçlarýmýzý,bu her gün kendimize iðne yapmak dahi olsa, düzenli kullanmak,MS'lilerin geleceðe güvenle bakmalarýnýn,özgürce yaþamlarýnýn anahtarýdýr.Aksi durumlar(düzensiz yaþamak,düzenli hekim kontolünde olmamal,ilaçlarýný düzenli ve uyumlu kullanmamak) , hele de bilimsel ve güvenli olmayan yöntemlere baþvurmak, ne olduðu belli olmayan maddeleri kullanmak hastalýðýn var olan doðal seyrini iyiden kötüye,kötüden daha kötüye dönüþtürebilir.
Prof.Dr.Sabahattin Saip
Ýstanbul Üniversitesi Cerrahpaþa Týp Fakültesi
Nöroloji Ana Bilim Dalý
Gulumse drg.
|
