|
oslem
|
 |
« : 23 Ekim 2009 - 00:55:35 » |
|
Ýstanbul Üniversitesi Ýstanbul Týp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalý MS kliniði Türkiye'nin en önemli MS birimlerinden biri.Özellikle ilaç ve genetik çalýþmalarý dikkat çekici.Bizde burada yapýlan çalýþmalarý,laboratuarýve bütün ekibi sizlere anlatmayý hedefledik.Baþta Prof.Dr.Mefkure Eraksoy olmak üzere Prof.Dr.Gülþen Akman Demir ,Dr.Murat Kürtüncü,Dr.Melike Mutlu ve tüm ekip ile 2008 yýl sonunda bir söyleþi gerçekleþtirdik.
MS konusunda önemli bir merkez olan MS biriminizi ve ekibi tanýtýrmýsýnýz?
ME: Ýlk olarak 1972 yýlýnda Prof.Dr.Hýfzý Özcan tarafýndan hastalar görülmeye baþlanmýþtýr.1979 yýlýnda benim kendisine katýlmamla MS polikliniði adý altýnda günü ve saati olan bir poliklinik oluþturuldu.Üniversitedeki Nöroloji Ana Bilim Dalýnýn, ki o zamanki adýyla Nöroloji kürsüsünün kuruluþu sýrasýnda Prof.Dr.Hayrullah Diker'in de MS'le bir ilgisi olduðunu biliyoruz.1927 yýlýnda kendisinin yazdýðý kitapla bu tür hastalarý takip ettiklerini,ailevi ve çocuk MS'i vakalarý olduðunu ve tedavilerini yaptýklarýný,tedaviden çok olumlu sonuçlar gelmediðini ama Türkiye'de ,özellikle Ýstanbul'da önemli saydýa MS hastasý olduðunu kitabýnda yazar.1941'de Fahrettin Kerim Gökay bu birime gelmiþ ve çýkardýðý dergide '' Türkiye'de Multipl Skleroz Meselesi ''diye uzun uzun nerelerde görüldüðünü,neler yapýldýðýný yazmýþtýr.Bunun yanýnda ilk epidemiyolojik çalýþmasý 125 tane hastayla 1949 yýlýnda Ýstanbul Týp Fakültesinde olmuþtur.O yýl Paris'te yapýlan Dünya Nöroloji Kongresinde Türkiye'deki Multipl Skleroz daðýlýmýný sunmuþtur.Kýsacasý Ýstanbul Týp Fakültesi bünyesinde 1929 'larda baþlayan Multipl Skleroz çalýþmalarý vardýr.Daha sonra Prof.Hýfzý Özcan bu iþle ilgilenmeye baþlamýþ ve ''Lewis sýçanlarýnda deneysel alerjik ensefomyelit'' adlý teziyle doçent olmuþ ve bu klinik içerisinde aðýrlýklý olarak MS hastalarý görmüþtür.1979 'da benim tezimle çalýþmalar sürdü ve bu kliniði oluþturduk ve çalýþmalarýmýz resmi kimlik kazandý.Ayný zamanda Prof.Hýfzý Özcan çocuk nörolojýde olduðu için çocuk MS'i ile de ilgileniyordu
Daha sonra genç arkadaþlarýn karýlmasýyla birlikte daha da geliþtik.Baþta Gülþen Akman Demir 'in katýlmasýyla birlikte daha çok hastalarý görmeye ilgilenmeye,bilgilerini toplamaya ve tedavilerinin yanýnda araþtýrmaya,bilime immunolojisine ,genetiðine ulaþýr hale geldik.Bunlar aþaðý yukarý1995,1998'den sonra olan geliþmeler.Birçok kiþi bununla ilgili tez aldý.Dr.Murat Kürtüncü de bunlardan biriydi.O da Gülþen Haným'la beraber genetik ile ilgili yurtdýþýnda çalýþtý.Giderek geniþledik ve hasta sayýmýz arttý.1993 yýlýnda aramýza Özlem Peker katýldý.Bu iþe gönül veren ve hastayla yüm organizasyonu saðlayan biri.Hastaalrla iliþki kurmakta,randevularý ayarlamakta,sosyal ve psikolojik açýdan ilgilenmekte,telefonla destek vermekte ve bizimle baðlantý kurmakta Özlem gerçekten bizim sosyal iliþkiler müdürümüz ayný zamanda.Böylece Türkiye çapýnda, bir çok merkezi de içine almak suretiyle Dr.Murat Kürtüncü 'nün de çalýþtýðý genetik projeyi organize etmiþ bir merkez halini aldý.
Genetik projenin bizlere kazandýrdýðý avantaj nedir?
ME:Bu çalýþma Türkiye'yi ilaç çalýþmalarýnýn içine çekti.Bunun ardýndan Türkiye hýzlý bir þekilde ilaç tüketen bir konumdan ilaç üreten,bu üretime katkýsý olmaya çalýþan bir kmliðe büründü.Bunun peþi sýra gelen yeniliklerden biri de burasýyla birlikte,yeni bir baþkanýn itici gücüyle ve Cerrahpaþa'daki arkadaþlarýmýzýnda organizasyonuyla,MS Derneði'nin kurulmuþ olmasý ve ona Türkiye adýný alabilmemiz.Bunun için Vencover'a gittik ve 1993 yýlýnda 38,ülke olarak Ýnternational Federasyona dahil olduk.Bunalr da hem Ýstanbul Týp ve hem de Cerrahpaþa Týp'ta MS hareketine gönül vermiþ insanlarýn çabalarýyla olmuþtur.Yapýlan herþey tabiiki hastalarýmýzým yaþam kalitelerini yükseltmek için yapýlan ve önem taþýyan çalýþmalardýr.Her ne kadar henüz tam anlamýyla istenilen hedefe ulaþýlamamýþssa da en azýndan genç arkadaþlarýmýz bu yönde ilerlemektedir.
Daha sonralarý hasta sayýsýnýn giderek artmasý,yeni ilaçlarýn piyasaya çýkmasýyla birlikte hastalarýn hatýrlarý sorulur hale gelmiþtir.Potansiyel artýnca yeni doktor arkadaþlarýmýzla da çalýþmaya baþladýk.Laboratuarýmýz oldu.Sema ,Melike bize katýldý.Münevver Hemþiremiz var.Temel bilimlerle uðraþmamýz gerektiði hepimizin dikkatini çeken birþeydi.Yalnýzca klinik planda ilacý vermek,rehabilitasyonunu yapmak yetmiyor.Hastalarýn ''bundan sonra ne yapacaðýz '' sorusuna cevap vermek için ,baþkalarýnýn bir takým þeyler bulup da bize vermesini beklemekten öte bizimde bir þeyler yapmamýz gerektiðini biliyor ve bunu kurmaya çalýþýyoruz.Gerek Dr.Murat Kürtüncü, gerek Dr.Erdem Tüzün'ün, Sema Ýgöz.'ün ve Prof.Dr.Gülþen Akman Demir'in katkýlarýyla yapýlan genetik ýmmunolojý konularýndaki çalýþmalar önem taþýmaktadýr.
Uluslararasý alanda genetik ile ilgiline tür çalýþmalara katýlýyorsunuz?
ME:Öncelikle þunu söylemeliyim ki genetikle ilgili birþeyler yapmak hiç kolay bir iþ deðil.Buradaki arkadaþlarýmýn herbirinin deðiþik ilgi alanlarý var.Bu da bu çalýþmalarýn çeþitliliðini ve güzelliðini yansýtmakta.Kendi adýma söyleyebilirim ki yýllardýr bu iþin içinde olan biri olarak gerçekten bu hastalýðýn genetikbir hastalýk olduðu konusunda bir tereddütüm yok.Hakikatten tedavisini yaptýðýmýz hasta sayýmýz arttýkça bu hastalarýn birinci ya da ikinci derece akrabalarý arasýnda MS görüldüðü için böyle büyük bir veritabaný oluþturulmakta.Bizim kliniðimize ait bir þey var ki bu da 1979'lara dayanan bir birikimimizin olmasý.Türkiye çapýnda birçok merkez bu çalýþmaya katýldý ve bununla birlikte ''Ailesel MS Araþtýrma Projesi ''adýnda bir proje baþlatýldý.Çalýþmalar derlendi,bilgiler giriliyor,yayýn haline getirilecek ve genetik çalýþmasý yapýlacak.Ama genetik çalýþma çok büyük para isteyen bir þey.Bizim bunlar için bir alt yapýmýz yok.Veritabanýmýzý oluþturmuþ durumdayýz.Ve sadece klinik ve demografik bilgilerini sunar haldeyiz.Yni kimin nesi vardýr nesi yoktur, tipiayný mýdýr,ne zaman baþlamýþtýr,ailevi olanlarda erkenmi baþlar,iyi ya da kötü seyri nasýldýr ,baþlangýç þekilleri aynýmýdýr,MR bulgularý ayný mýdýr,bunlarýn tek tek görülen vakalardan farký var mýdýr yok mudur gibi birçok insanýn merak ettiði bilgi birikimine sahip olmuþuz.Hedefimiz bunu genetik olarak incelemek.Bunun için laboratuarýmýzý kurmaya çalýþýyoruz.Bizim kendi ülkemizin genetik özelliklerine baðlý olarak,daha önce Murat Beyin yapmýþ olduðu çalýþmayý temel almak üzere yapmak istediðimiz çalýþmalar var.Onun için gerekli alt yapýyý oluþturmamýz gerekiyor.Uluslararasý Multipl Skleroz konsorsiyumu kurudu .Bizde bir ölçüde bunun içindeyiz ve onlarýn önerileri doðrultusunda da bir takým çalýþmalara katýlmaya çalýþýyoruz.Genetik çalýþmasýnda yaptýðýmýzda onlar.Bir de çocuk MS'i var tabii.Onunla ilgili veri toplamayý sürdürüyoruz.
Peki Gülþen Haným,sizin buradaki çalýþmalarýnýza gelelim.
GAD:1995 yýlýnda bu klinikte çalýþmaya devam etmem kararlaþtýrýlýrken MS birimi çok zor telaffuz ediliyordu.O sýralarda Mefkure Haným gerçekten burada tek baþýna MS'i sürdürme çabasý içindeydi.Klinikte de ayrý bir MS bölümüne ihtiyaç yokmuþ gibi düþünülüyordu.Ancak þimdi herkes MS biriminin önemini biliyor.MS zor bir hastalýk.Bu yönde özelleþmiþ bir merkez olunca ve iyi bir ekiple bir arada çalýþýnca bütün zorluklar aþýlýyor.Ben kendi adýma Mefkure Haným'dan güleryüzlü ve sabýrlý olmayý öðrendim.Hastalara hastadýr diye deðil arkadaþtýr,dosttur diye yaklaþýyoruz.Çocukluktan ya da gençliðinden izlemeye aldýðýmýz bir hastamýzýn yaklaþýk 40 yaþýna kadar bütün yaþam evrelerini birlikte geçiriyoruz ve bu durum artýk onlar içinde aile danýþmaný, evlilik danýþmaný,terapisti olmayý zorunlu kýlýyorz.Bu konuda elbette çok donanýmlý olduðumuzu iddia edemiyceðim ama mecburen öðreniyoruz ve tabii ki ilgili kliniklerle de iþbirliði içine giriyoruz.
Genelde bir kaný var.MS genç kadýnlarda görülen bir hastalýktýr diye.Ama konuþmanýn baþýndan beri çocuk MS'inden bahsediyoruz.
GAD:Genç kadýnlar ve çocuklar diyebiliriz aslýnda.Mefkure Haným'ýn çocuk nörologu olmasýndan dolayý bu kliniðin gerçekten fazla sayýda çocuk MS'li hastasý var.Klinikteki MS hasta sayýsý arttýkça, farkýndalýkta artýyor.Ve bir de MR tabii ki.MR olmadýðý zaman taný koymak çok zordu.Eskiden çocuk felci deyip geçiyorduk belki de.Yine de vurgulamak gerekir ki çocukalrda çok sýk rastalanan bir hastalýk deðil.
Bunlarýn dýþýnda kendi uðraþý alanýnýz nedir bu klinikte?
GAD:Biraz daha iþin nöroýmmunolojisi,temeli nedir onu anlamaya çalýþýyoruz.Özellikle bu yeni ilaçlar çýktýkça bunlarý bilmek gerekiyor.Laboratuar herzaman çok çekmiþtir.Tabii ki klinik olunca çok zaman bulamýyoruz ama þimdi Murat,Erdem ve Sema var.Hep birlikte laboratuarda daha etkili olabiliyoruz.Ama öncelik klinikte elbette.Bir de bir merkezin çok hastasý olunca o kadar çok varyantý oluyor ve bu varyantlara da bilgi üretmek durumundasýnýz.Nöromiyelitis Optica (Devic hastalýðý)hastalýðý bugün çok gündemde bir hastalýk ve Türkiye'de bunun ilk tetkiklerini yapan merkez burasý.Ýlk 2001 yýlýnda Türkiye'ye gelen ilaç çalýþmalarýný yoðun bir þekilde sürdürüyoruz.Bu iki yönden bize avantaj saðlýyor.Bu tür ilaçlarýn mutfaðýný görüyoruz,ilk kullanýldýðý noktada görüyoruz.Hastayý çok yakýn izliyoruz.Ýkincisi Türkiye'nin bu çalýþmalarý iyi bir þekilde sürdürüyor olmasý çok daha fazla talebin olmasýna yol açtý.Bu konuda Türkiye gerçekten aranan bir merkez oldu.Aslýnda Türkiye'de ilaç denemelerine katýlmada büyük bir çekince var.
Evet bende bunu sormak istiyorum.Türkiye'de yapýlan ilaç çalýþmalarýna yaklaþýmýnýz nedir?Hastalar genelde bu çalýþmalara katýlmakta zorlanýyor hatta kobay mý olacaðým sorusu akýllarýna geliyor.
GAD:Bugün için kanýta dayalý týp yapmak zorundayýz.Varsayýmlarla bu çalýþmalarý yapmýyoruz.Bunun denetlenmesi gerekiyor.Belli özelliðe sahip hastalarýn bir araya gelmesi gerek.O zaman da bu çalýþmalarý yapmak zorundayýz.Ýnsanlar üstünde denemeye gelinceye kadar çok ön aþamalardan geçiyor.O yüzden kobay olmak kavramý çok hoþ bir kavram deðil gerçekten.Ben ilaç araþtýrmalarýnýn etik ve kontrollu yapýlmak aþrtýyla gerekli olduðunu düþünüyorum.Hastanýn güvenliðini herþeyin üstünde tutan araþtýrmalar bunlar.Bu nedenle sýradan bir hastaya göre çok daha yakýn takip ediliyorlar.Böylelikle bize avantajýnýn yanýnda hastaya da avantaj saðlýyor.Normalde 6 ayda bir göreceðimiz hastayý,ilaç çalýþmalarýna katýlýyorsa 15 günde bir görüyoruz.Bize de hastalýðýn gidiþatý hakkýnda çok önemli bir veri saðlýyor.
Murat Bey sizin MS ile ilgili çalýþmalarýnýzý detaylandýrýrsak,neler yapýyorsunuz anlatýrmýsýnýz?
MK:Rutin çalýþmalarýn dýþýnda yalnýz MS deðil Behçet hastalýðý ile ilgili de burada ciddi bir hasta nüfusu bulunmakta.Bunun yanýnda MS ve MS varyantlarý günlük trafiðimizi çok yoðun bir þekilde meþgul ediyor.Bunlarýn dýþýnda da benim için en baþta ilaç çalýþmalarý geliyor.Þu anda aktif olarak üç çalýþma yürüyor.Ýki tanesi uzatma fazýnda.Buna 3 çalýþma daha eklenecek.Bunun haricinde de bu hastalýðýn niçin bazý insanlarda daha aðýr,bazý insanlarda çok daha hafif seyrettiðini bulmak için bu iþin laboratuar çalýþmalarýnada aðýrlýk veriyoruz.Bununla ilgilide bir altyapýmýz olduðunu düþünüyorum.Bu çalýþmayýda bir yayýn haline getirmeyi planlýyoruz.Ben de genetik çalýþmalarla burada MS iþine girdim.Klinik aðýrlýkta olmak üzere genetik laboratuar ve immunolojýde de çalýþmalarým devam etti.
ME:Murat Bey'e aslýnda çok þey borçluyuz.Bizim eylem adamýmýzDerneðimizin derlenmesi,yeni kayýt sistemlerinin geliþtirilmesi,hastalarýmýzýn belli prosedürler içinde kaydedilmesi,deðiþik tedavi yöntemlerinin tekrar geriye dönülerek deðerlendirilmesine olanak saðlayacak verilerin toplanmasý gibi birçok þeyi üstleniyor.Hem klinikte hastalarla bire bir görüþerek onlarýn sorunlarýný çözmek,hem araþtýrmalarý götürmek hemde noroýmmunolojý laboratuarýný kurmak ve geliþtirmek,bütün bu bakýmlardan çok þey borçluyuz.Nöroýmmunolojý laboratuarýnýn geçmiþi aslýnda 10 yýllýk.95 te kurulan noroýmmunolojý laboratuarýný geliþen koþullara göre yeniliyoruz.Burasý bir araþtýrma laboratuarý aslýnda,ama tabii noroýmmunolojý ve genetiði gibi de düþünüyoruz.Elbette ki diðer nörolojýk hastalýklar da ilgi alanýmýzda.
Biraz da MS okullarýndan bahsetmek istiyorum.Türkiye'de yapýlan MS okullarý arasýnda katýlým da en fazla burada gerçekleþiyor.Yýlda bir kez merkezinizde yaptýðýnýz bu büyük toplantýyý anlatýrmýsýnýz?
ME:Türkiye'de yapýlan MS okullarýnýn ilki burada yapýldý.Büyük bir ihityaç olduðunuda görüyoruz.MS kapsamlý ve uzun süreli tedavisi olan bir hastalýk.MS okullarý hem MS'lilerin kendilerini ifade etmeleri,sorunlarýný fark etmeleri ve bilinçlenmeleri açýsýndan güzel hem de bize önemli bir kaynak oluþturduðu için yararlý.Hastalar arasýnda da etkileþim baþlýyor ve bu da dayanýþmayý getiriyor.Bizim de iþimizi kolaylaþtýrýyor aslýnda.Tedaviye uyum saðlamalarý,tedaviyi sürdürmeleri konusunda karþýlaþtýklarý güçlükleri birbirleriyle paylaþarak,hatta bize doðrudan soramadýklarýný orada sorarak daha paylaþýmcý oluyorlar.Bu da onlara bir direnç kazandýrýyor.Özellikle evinden çýkamayan hasta grubu için de yalnýzca týbbi boyutuyla deðil sosyal boyutuyla da bir destek, bir tazelenme oluyor.
Ýstanbul Türkiye'nin en fazla hasta nüfusuna sahip þehri.Merkeziniz de buna paralel en kalabalýk merkezlerden bir tanesi.Hasta akýþýný ve iþleyiþini nasýl saðlýyorsunuz?
ME:Hasta sayýmýz oldukça fazla .Hem kendileri bildikleri için geliyorlar hemde hastalar arasý iletiþimin etkisiyle geliyorlar.Hasta memnuniyeti bizim için çok önemli.MS'i olan bir insan önemli bir insan.Hiçbir özrü þikayeti olmasa bile MS tanýsý almasý onun için yeteri kadar travmatik bir durum yaratýyor.Bir de özellikle internette bu konuda yetkin olmayan kiþilerin yorumlarýný ve yazýlarýný okuyunca kötü etkileniyorlar.O yüzden yetkili aðýzlardan bir þeyler duymak öðrenmek onlar için çok önemli.Dah önce kötü tecrübeler yaþayanlardan aldýklarý önerilerle gelen hastalarýmýz çok.Ýkincisi tabii diðer merkezlerdeki göz,dahiliye hekimleri fizik tedaviciler.Nöroloji kliniklerinden, nörolojý pratiði yapan arkadaþlarýmýzdan gelen hastalarýmýz var.Eskiden kendilerine gelen her hastayý gönderirken þimdi daha sorunlu olanlarý gönderiyorlar.Bu bizim için sevindirici elbette.Çünkü o bölgelerde aðýr olmayan,sorunlu olmayan MS'lilerin sorunlarýný çözdüklerini görüyoruz.Hem bir çok merkez açýldý hem de pek çok arkadaþýmýz oralarda görev alýyorlardý.Ýletiþim de kolaylaþýnca bizim bilgi aktarýmýmýz da kolay oluyor.Bunun yanýnda ulaþýmda ucuzlayýnca Türkiye'nin deðiþik yörelerinden pek çok hastamýz geliyor.Bu da bizi çok mutlu ediyor.Çok daha aðýr vakalarýmýz da var tabii ki.Tüm bunalr bizim burada kendimizi daha farklý hale getirmemizi gerektiði mesajýný veriyor.Yený tanýsý konmuþ hasta ve onun yönlendirilmesi çok önemli.O insanlarýn ayakta tutulmasý,desteklenmesi,ilaçlarýna baþladýklarý zaman karþýlaþacaklarý güçlüklerle baþa çýkmalarýný saðlamak ve yanalrýnda arkalarýnda,telefon fax maille birilerinin olduðunu bilmeleri çok önemli.Biz de hepimiz gücümüz yettiðince yapmaya ve yetiþmeye çalýþýyoruz.Günde en az 50 telefon görüþmesini ben yapýyorum.Daha eskiden bütün hastalarý görüyorduk.Þimdi artýk daha zor hastalarý görmeye baþladýk,dahada zorlarýný göreceðiz giderek.Emek yoðun ve duygu yoðun bir iþ bu.Tabi poliklinik hizmeti verirken gülerüzlü,sabýrlý ve anlayýþlý olmak gerekiyor.Gelen herkes de önce Özlem 'le tanýþýyor bizim merkezimizde.
Evet Özlem Haným,MS biriminin bütün trafiðini siz düzenliyorsunuz deðil mi?
Özlem Peker:Tam 15 yýl oldu benim ekibe katýlmam.O zamandan beri tanýk olduðum en önemli þey buraa hastaya gösterilen güleryüz.Tabii hastadan da pozitif etki alýyoruz böyle davrandýðýmýz zaman.Ve hayatla baþa çýkmayý baþarýyorlar.Bu klinik ile ilgili tüm organýzasonlarý saðlamaya çalýþýyoruz.Poliklinik randevularýnýn ayarlanmasýný,poliklinikten sonra hazýrlanan raporlarýnýn,deðerlendirilen tahlillerinin ve MR 'larýnýn sonuçlarýný bilgisayarlara giriyoruz.Askerlik ya da iþyerleriyle ve hatta saðlýk bakanlýðý ile ilgili saðlýk kurulu,ilaç,durum bildiren raporlarýn hazýrlanmasý da bizim iþimiz.Ayrýca hastalarýn gelmesi,tetkiklerinin yapýlmasýný,çekilecek MR'larýnýn randevularýnýn alýnmasýný, o gün o saatte orada olmalarýnýda izliyor ve saðlýyoruz.
Hastalarýn MS tanýsý aldýktan sonra yaþam kalitelerini arttýrabilmeleri için genel olarak neler yapmalarý gerekiyor?
ME:Önce can sonra canan demeyi öðrenmeleri gerekiyor en baþta.Bedenlerini dinlemeyi bilmeleri gerekiyor.Çünkü MS 'i olan insanlarý dinlerken görüyoruz ki çoðu çok yoðun bir þekilde kendileri dýþýnda bir yaþam sürerken ve çok fazla sorumluluklar yüklenirken baþlarýna bu geliyor.Stres baþlý baþýna buna sebep olmuyor ama kesinlikle tetikleyici bir þey.Çoðunluðu gayretli,çalýþkan,mükemmeli arayan ve bunlarýn yanýnda fazlasýyla duygusal ve sorumluluk yüklenen insanlarýn baþýna geliyor.MS'in bu tür olaylarla tetiklenen bir süreci var.Onun için onlardan ilk istenilen þeylerin baþýnda bedenlerinin sesini dinlemeleri ve sevdikleri þeyleri yaparak sevmediklerini bir kenara koymalarý.Bütün negatif enerjilere panjurlarýný indirmelerini istiyoruz.Bununla birlikte yaþam düzenlerini gözden geçirmeleri gerekiyor.Uyku düzeni önem taþýyor.Beslenmelerini düzenlemelerini,kýrmýzý ve yaðlý et tüketimi yerine sebze meyve aðýrlýklý,daha Akdeniz tarzý,daha az katký maddeli yiyecekleri tercih etmelerini öneriyoruz.Yoðun ve yorucu çalýþma hayatlarýný düzenlemeli,mümkün olduðunca duygusal yüklerden uzak durmalýlar.Elbette sorunlar yaþayacaklar ama bu durumda da dünyanýn sonu olmadýðýný,hekimleriyle baðlantý kurduklarýnda üstesinden geleceklerini bilmelerinde yarar var.Artýk hastalarýmýzýn % 80 'nin ataklarýný kontrol altýna alýyoruz.Bunu kendileri de biliyorlar.Hatýrlarýný soran,durumlarýný kontrol eden hemþireleri var bu büyük bir avantaj.En önemlisi de hiç bir zaman umudu kaybetmemek.Bu her zaman vücudu dinamik tutan ve hastalýklara karþý koruyan bir þey.Tabii hedeflerini kaybetmemeleri önemli.Hayatta benimsemiþ olduklarý rolleri ellerinden geldiðince sürdürmeleri,okumalarý yazmalarý,hobi geliþtirmeleri onlara psikolojýk bütünlük saðlayacak .MS'le baþa çýkmak % 50 ilaçlarla oluyorsa % 50 de kendi psikolojýlerinin saðlamlýðý ve üretmeye yönelik hedeflerinin olmasý ile gerçekleþiyor.
Alternatif tedavilerle ilgili bir þey söylemek istermisiniz?
ME:Yüzde yüz tedavi edilemeyen bir hastalýk bu yollar açýk tabii.Bu yollarda bir kýsým iyi niyetli yaklaþýmlar var.Bitkisel tedavilerle desteklenmesi gibi,maddi ve manevi yönden yük getirmeyen bazý yöntemlere itiraz etmiyoruz.Hatta hasta psikolojýk olarak kendini iyi de hissedebiliyor.Ama bunun yanýnda iyi niyetli olmayan özellikle de hastalarýn beklentilerini yükselterek ve maddi külfetler getirerek,daha sonra hastalarda yýkýma neden olan yaklaþýmlar var.Bu alternatiflere karþý olduðumuzu anlatmaya çalýþýyoruz.Etik onay alarak araþtýrma yapýyorlarsa buna diyecek birþeyimiz yok aslýnda,ama hiç bir etik onay olmadan bu konuda hastalardan büyük paralar alarak ve karþýlýðýnda hiç birþey vermeyerek bir uygulama yapýlýyorsa bunu ben insani,hukuksal,moral,ahlaki bulmuyorum ve tedavisini geciktirebiliyor.Tabii bu bir tek Türkiye 'de yapýlan birþey deðil,bütün dünyada uygulanýyor.Dilimiz döndüðünce anlatmaya çalýþýyoruz.
Prof.Dr.Mefkure Eraksoy ve ekibi
Ýstanbul Üniversitesi Ýstanbul Týp Fakültesi MS Birimi
Gülümse drg.
|
